Arbeidsovereenkomsten in Zwitserland worden voornamelijk gereguleerd door het Zwitserse Wetboek van Verbintenissen (CO), met name Artikelen 319 tot 362. Hoewel het CO het fundamentele kader biedt, kunnen collectieve arbeidsovereenkomsten (CBA's) en standaardarbeidsovereenkomsten (SEC's) deze bepalingen aanvullen of wijzigen, vaak met gunstigere voorwaarden voor werknemers. Het begrijpen van deze juridische fundamenten is essentieel voor werkgevers die in Zwitserland aannemen, om naleving te waarborgen en duidelijke arbeidsvoorwaarden vast te stellen.
Een goed opgestelde arbeidsovereenkomst is cruciaal voor zowel werkgevers als werknemers, en schetst de rechten en verplichtingen van elke partij. Het dient als het primaire document dat de arbeidsrelatie definieert, met aspecten van taken en vergoeding tot werktijden en beëindigingsvoorwaarden. Het naleven van Zwitserse wettelijke vereisten bij het opstellen van deze overeenkomsten is van vitaal belang om potentiële geschillen te voorkomen en een soepele arbeidscyclus te garanderen.
Types van arbeidsovereenkomsten
Zwitserse wet erkent voornamelijk twee hoofdtypen arbeidsovereenkomsten: onbepaalde tijd en bepaalde tijd. De keuze tussen deze types hangt af van de aard en de verwachte duur van het werk.
| Contracttype | Beschrijving | Belangrijkste kenmerken |
|---|---|---|
| Onbepaalde tijd | Standaardtype, gaat door totdat deze wordt beëindigd door opzegging of andere wettelijke reden. | Geen vooraf bepaalde einddatum; opzegtermijn vereist voor beëindiging; meest voorkomende type. |
| Bepaalde tijd | Eindigt automatisch op een gespecificeerde datum of na voltooiing van een specifieke taak. | Voorgedefinieerde einddatum; geen opzegging vereist voor beëindiging (tenzij anders vermeld); beperkt gebruik om omzeiling van onbepaalde contractregels te voorkomen. |
Hoewel het CO vooral individuele arbeidsovereenkomsten regelt, zijn collectieve arbeidsovereenkomsten (CBA's) onderhandeld tussen werkgeversverenigingen en vakbonden gangbaar in veel sectoren. Deze CBAs stellen vaak minimumnormen vast voor lonen, werktijden, vakanties en andere voorwaarden, die de individuele contractvoorwaarden overtreffen indien ze gunstiger zijn voor de werknemer. Standaardarbeidsovereenkomsten (SEC's) worden uitgegeven door kantonale of federale autoriteiten voor specifieke beroepen of sectoren waar geen CBA bestaat, en stellen ook minimumeisen.
Essentiële clausules
Zwitserse wet vereist dat bepaalde voorwaarden in een arbeidsovereenkomst worden opgenomen, of op zijn minst duidelijk worden gedefinieerd binnen de arbeidsrelatie. Hoewel schriftelijke vorm niet strikt vereist is voor alle arbeidsovereenkomsten (mondelinge overeenkomsten zijn mogelijk maar niet aanbevolen), moeten bepaalde elementen schriftelijk worden vastgelegd indien overeengekomen, zoals een afwijkende proeftijd of een non-concurrentiebeding. Best practice is een uitgebreide schriftelijke overeenkomst die alle kernaspecten behandelt.
Verplichte en gangbare clausules omvatten doorgaans:
- Partijen: Volledige namen en adressen van werkgever en werknemer.
- Aanvangsdatum: De datum waarop de arbeid begint.
- Functie/Rol: Een beschrijving van de positie en hoofdverantwoordelijkheden van de werknemer.
- Salaris: Het bedrag van het salaris, hoe het wordt berekend (bijvoorbeeld maandelijks, uurlijk), en de betalingsfrequentie.
- Werkuren: De overeengekomen wekelijkse werkuren.
- Vakantie: Het minimum aantal betaalde vakantiedagen per jaar (wettelijke minimums gelden).
- Socialezekerheidsbijdragen: Informatie over inhoudingen voor sociale verzekeringen.
- Proeftijd: Indien van toepassing, de duur van de proeftijd.
- Opzegtermijnen: De toepasselijke opzegtermijnen voor beëindiging (kunnen gebaseerd zijn op CO, CBA of contract).
Andere belangrijke clausules die vaak worden opgenomen, betreffen onderwerpen zoals overwerkvergoeding, ziekte- en ongevallenbetaling, vertrouwelijkheid, intellectueel eigendom en toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomsten of bedrijfsbeleid.
Proeftijd
De proeftijd in Zwitserland stelt zowel de werkgever als de werknemer in staat de geschiktheid van de arbeidsrelatie te beoordelen. Volgens het Zwitserse Wetboek van Verbintenissen wordt de eerste maand van het dienstverband automatisch beschouwd als een proeftijd, tenzij schriftelijk anders overeengekomen.
Belangrijke regels met betrekking tot de proeftijd:
- Standaardduur: Eén maand, tenzij anders overeengekomen.
- Maximale duur: Kan schriftelijk worden verlengd tot maximaal drie maanden.
- Opzegtermijn tijdens proeftijd: Tijdens de proeftijd kan het arbeidscontract door beide partijen met zeven dagen opgezegd worden, geldig op elke dag.
- Opschorting: De proeftijd wordt opgeschort tijdens perioden van ziekte, ongeval, militaire dienst of andere verplichte dienst.
Het is essentieel dat elke overeenkomst om de proeftijd te verlengen buiten één maand schriftelijk wordt vastgelegd vóór de start van het dienstverband of tijdens de eerste standaard proeftijd.
Vertrouwelijkheid en non-concurrentie clausules
Vertrouwelijkheid en non-concurrentie clausules komen vaak voor in Zwitserse arbeidsovereenkomsten, vooral voor functies waarbij gevoelige informatie of klantrelaties betrokken zijn.
- Vertrouwelijkheid: Deze clausules zijn over het algemeen afdwingbaar en vereisen dat de werknemer bedrijfsgeheimen en vertrouwelijke informatie tijdens en na de arbeidsrelatie geheim houdt. De reikwijdte en duur moeten redelijk zijn.
- Non-concurrentie (na beëindiging): Deze clausules beperken een werknemer om na het verlaten van het bedrijf voor een concurrent te werken of een concurrerend bedrijf te starten. Voor een non-concurrentie clausule om wettelijk geldig en afdwingbaar te zijn in Zwitserland, moet deze aan verschillende strikte criteria voldoen:
- Schriftelijk vastgelegd.
- De werknemer moet inzicht hebben gekregen in de klantenkring of productie/bedrijfsgeheimen van de werkgever.
- Het gebruik van deze kennis moet de werkgever aanzienlijk kunnen schaden.
- De beperking moet redelijk zijn qua tijd, plaats en reikwijdte.
- Het mag de economische ontwikkeling van de werknemer niet onredelijk belemmeren.
Zwitserse rechtbanken interpreteren non-concurrentie clausules restrictief. Een clausule die te breed is in scope, duur of geografisch gebied, kan als niet-afdwingbaar worden beschouwd of kan door de rechter worden beperkt. De maximale duur is doorgaans drie jaar, maar kortere periodes worden vaker gehandhaafd.
Contractwijziging en beëindiging
Het wijzigen van een bestaande arbeidsovereenkomst in Zwitserland vereist doorgaans de wederzijdse instemming van zowel werkgever als werknemer. Belangrijke wijzigingen in essentiële voorwaarden (zoals salaris, functie of werktijden) vormen een materiële wijziging en kunnen niet unilateraal door de werkgever worden opgelegd. Als een werknemer niet instemt met een door de werkgever voorgestelde materiële wijziging, kan de werkgever alleen de bestaande overeenkomst beëindigen (met inachtneming van opzegtermijnen) en een nieuwe overeenkomst met de gewijzigde voorwaarden aanbieden. Dit wordt soms aangeduid als een "Änderungskündigung" (beëindiging wegens wijziging).
Het beëindigen van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd vereist opzegging. De wettelijke opzegtermijnen onder het Zwitserse Wetboek van Verbintenissen hangen af van het aantal dienstjaren:
- Tijdens proeftijd: 7 dagen (geldig op elke dag).
- Na proeftijd (eerste jaar dienst): 1 maand (geldig aan het einde van een maand).
- 2e tot 9e jaar dienst: 2 maanden (geldig aan het einde van een maand).
- Vanaf 10 jaar dienst: 3 maanden (geldig aan het einde van een maand).
Deze wettelijke opzegtermijnen kunnen worden verlengd door schriftelijke overeenkomst of door een collectieve arbeidsovereenkomst, maar niet worden verkort in individuele contracten ten nadele van de werknemer. Beëindiging moet gerechtvaardigd zijn; hoewel Zwitserse wetgeving uitgaat van een principe van vrijheid van beëindiging, wordt beëindiging als onrechtvaardig beschouwd indien deze gebaseerd is op bepaalde verboden gronden (bijvoorbeeld discriminatie, vergelding, tijdens beschermde periodes zoals ziekte of zwangerschap). Contracten voor bepaalde tijd eindigen doorgaans automatisch op de afgesproken datum zonder opzegging, tenzij vroegtijdige beëindigingsclausules zijn opgenomen.
