Portugal heeft een robuust juridisch kader dat is ontworpen om de rechten te beschermen en een eerlijke behandeling van werknemers te waarborgen. Deze bescherming is vastgelegd in het Portugese Arbeidswetboek en verschillende andere regelgevingen, wat een toewijding weerspiegelt aan het handhaven van rechtvaardige en veilige werkomgevingen. Het begrijpen van deze rechten is cruciaal voor zowel werkgevers die binnen het land opereren als voor individuen die onder Portugese wet werken.
De juridische bescherming bestrijkt een breed scala aan aspecten van de arbeidsrelatie, van het initiële wervingsproces tot aan ontslag, inclusief arbeidsomstandigheden, gezondheid en veiligheid, en het recht om vrij te zijn van discriminatie. Naleving van deze normen is verplicht en onderhevig aan toezicht door de relevante autoriteiten.
Ontslagrechten en -procedures
Ontslag van een arbeidsovereenkomst in Portugal is onderworpen aan specifieke wettelijke vereisten, die variëren op basis van het type contract en de gronden voor ontslag. Werkgevers moeten de voorgeschreven procedures volgen om de legaliteit te waarborgen.
Veel voorkomende gronden voor ontslag door de werkgever zijn onder andere:
- Gegronde reden toerekenbaar aan de werknemer (bijvoorbeeld ernstig wangedrag).
- Collectief ontslag (gebaseerd op markt-, structurele of technologische redenen).
- Ontslag wegens het afschaffen van de functie.
- Ontslag wegens de ongeschiktheid van de werknemer voor de functie.
Opzegtermijnen zijn verplicht voor bepaalde soorten ontslag, vooral wanneer het ontslag wordt geïnitieerd door de werkgever zonder gegronde reden toerekenbaar aan de werknemer (bijvoorbeeld collectief ontslag, afschaffing van de baan, ongeschiktheid). De vereiste opzegtermijn hangt af van de duur van de dienstverband van de werknemer.
| Diensttijd | Opzegtermijn (Door werkgever geïnitieerd) |
|---|---|
| Tot 1 jaar | 15 dagen |
| 1 tot 5 jaar | 30 dagen |
| 5 tot 10 jaar | 60 dagen |
| 10 jaar of meer | 75 dagen |
Het niet geven van de juiste opzegtermijn resulteert doorgaans in dat de werkgever moet betalen voor compensatie gelijk aan het salaris van de werknemer voor de ontbrekende opzegperiode. Werknemers hebben ook over het algemeen recht op ontslagvergoeding in gevallen van collectief ontslag, baanafschaffing of ongeschiktheid, berekend op basis van hun diensttijd en salaris.
Anti-discriminatiewetgeving en handhaving
Portugese wetgeving verbiedt strikt discriminatie op het werk op basis van verschillende beschermde kenmerken. Dit geldt gedurende de hele arbeidscyclus, inclusief werving, arbeidsvoorwaarden, promotie, opleiding en ontslag.
Beschermde kenmerken omvatten, maar zijn niet beperkt tot:
- Afstamming
- Leeftijd
- Geslacht
- Seksuele geaardheid
- Burgerlijke staat
- Gezinsituatie
- Economische situatie
- Opleiding
- Sociale afkomst
- Genetisch erfgoed
- Verminderde arbeidscapaciteit
- Handicap
- Chronische ziekte
- Nationaliteit
- Etnische afkomst of ras
- Gebied van herkomst
- Taal
- Religie
- Politieke of ideologische overtuigingen
- Vakbondslidmaatschap
De handhaving van anti-discriminatiewetgeving wordt hoofdzakelijk verzorgd door de Autoridade para as Condições do Trabalho (ACT) en de Comissão para a Igualdade no Trabalho e no Emprego (CITE). Werknemers die menen dat zij aan discriminatie zijn onderworpen, kunnen klachten indienen bij deze instanties of juridische stappen ondernemen via de arbeidsrechtbanken.
Arbeidsomstandigheden en regelgeving
Het Portugese Arbeidswetboek stelt fundamentele normen voor arbeidsomstandigheden vast. Deze omvatten regelgeving over werktijden, rustperiodes, vakanties en beloning.
- Arbeidsuren: De standaard maximale werkweek is 40 uur. Dagelijkse werktijden mogen doorgaans niet meer dan 8 uur bedragen. Specifieke regels gelden voor overwerk, waarvoor hogere tarieven en limieten op het totale aantal overuren gelden.
- Rustperiodes: Werknemers hebben recht op dagelijkse en wekelijkse rustperiodes. Een minimale dagelijkse rustperiode van 11 opeenvolgende uren is doorgaans vereist tussen werkdagen. Een wekelijkse rustperiode van minimaal 24 opeenvolgende uren is ook verplicht, meestal op zondag.
- Vakanties: Werknemers hebben recht op minimaal 22 werkdagen betaalde jaarlijkse vakantie. Dit recht wordt opgebouwd naarmate de diensttijd vordert. Er zijn ook verplichte feestdagen.
- Beloning: De wet stelt een nationaal minimumloon vast, dat jaarlijks wordt herzien. Werkgevers moeten minstens het minimumloon betalen of het tarief dat in de toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomsten is vastgelegd, afhankelijk van wat hoger is.
Gezondheids- en veiligheidsvoorschriften op de werkplek
Werkgevers in Portugal hebben een wettelijke plicht om de gezondheid en veiligheid van hun werknemers op de werkplek te waarborgen. Dit omvat het nemen van preventieve maatregelen en het implementeren van veiligheidsprocedures.
Belangrijke verplichtingen van werkgevers omvatten:
- Risico's identificeren en beoordelen op de werkplek.
- Maatregelen nemen om geïdentificeerde risico's te elimineren of te verminderen.
- Noodzakelijke persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) verstrekken.
- Informatie en opleiding geven aan werknemers over gezondheids- en veiligheidsrisico's en preventieve maatregelen.
- Regelmatige gezondheidscontroles uitvoeren waar nodig.
- Interne gezondheids- en veiligheidsdiensten opzetten of externe diensten inhuren.
- Arbeidsongelukken en beroepsziekten onderzoeken.
Naleving van gezondheids- en veiligheidsvoorschriften wordt gemonitord door de ACT, die inspecties kan uitvoeren en boetes kan opleggen bij niet-naleving.
Geschiloplossingsmechanismen
Wanneer arbeidsconflicten ontstaan, zijn er verschillende mechanismen beschikbaar voor oplossing, variërend van informele interne processen tot formele juridische procedures.
- Interne procedures: Veel bedrijven hebben interne klachtenprocedures die werknemers kunnen gebruiken om zorgen of klachten kenbaar te maken.
- Mediation en concilatie: De ACT biedt bemiddelings- en concilitiemogelijkheden om partijen te helpen een minnelijke schikking te bereiken. Dit kan een minder formeel en sneller alternatief zijn voor rechtszaken.
- Arbitrage: Geschillen kunnen ook worden doorverwezen naar arbitrage, waarbij een onpartijdige derde een bindende beslissing neemt. Dit wordt vaak gebruikt wanneer beide partijen hiermee instemmen, soms vastgelegd in collectieve arbeidsovereenkomsten.
- Arbeidsrechtbanken: Werknemers hebben het recht om juridische stappen te ondernemen voor de arbeidsrechtbanken om geschillen over hun arbeidsrechten op te lossen, inclusief kwesties met betrekking tot ontslag, discriminatie, lonen, werktijden en overtredingen van gezondheids- en veiligheidsregels. De arbeidsrechtbanken zijn gespecialiseerde rechtbanken die bedoeld zijn voor arbeidsgerelateerde zaken.
